سیاست فرهنگیِ تفاوت در بازنمایی حجاب اسلامی در رسانه‌های غرب

حجاب یک نشانه است. نشانه‌ای از تفاوت فرهنگی که در جوامع مختلف ظهور و بروز متفاوت دارد. در این مقاله بر حجاب اسلامی مسلمانان در غرب، از یک سو به مثابه «هویت اسلامی» و از سوی دیگر به عنوان نشانه‌ای از «تفاوت فرهنگی» با جامعه غربی تأکید می‌شود. این نشانه اسلامی نه‌تنها، مسلمانان را به عنوان یک گروه دینی، یک اقلیت وابسته به شرق و یک جمع متفاوت با سنت غالب فرهنگی غرب که در بی‌حجابی و آزادی از حجاب به معنای پوشش بدن برای زنان، معرفی می‌سازد، بلکه فراتر از آن، یک گفتمان دینی و فرهنگی متفاوت را در جوامع غربی مطرح می‌سازد که می‌تواند به عنوان چالشی برای گفتمان‌های حاکم که در شاخص‌های آزادی، لیبرالیسم و فمینیسم شکل گرفته‌اند، تلقی شود. هدف این مقاله، ضمن تبیین رویکردهای نشانه‌شناسی فرهنگی به‌ویژه سیاست فرهنگی تفاوت به مثابه رویکردی جدید در جهت تقویت گفتمان نو شرق‌شناسانه و استعمارگرایانه جدید در جامعه غربی، چگونگی طرح گفتمان حجاب و غیریت‌سازی آن با جامعه مزبور نیز مورد مطالعه و بررسی قرار خواهد گرفت. تحلیل گفتمانیِ محتوای برخی از اخبار و گزارش‌های رسانه‌های غربی در این زمینه، نشان‌دهنده ظهور روش‌های جدید گفتمانی در طرح مسائل مربوط به اسلام و مسلمانان به‌طورکلی، و مسئله «حجاب اسلامی» به شکل ویژه، به عنوان شیوه‌ای برای تقابل «هویت اسلامی» با «هویت غربی» است که متأثر از مطالعات شرق‌شناسانه در دو رویکرد قدیم و جدید است. این روش جدید گفتمانی در تلاش است که رویکرد «من و دیگری» در شیوه‌های جدید «غیریت‌سازی» بر مبنای «سیاست فرهنگی تفاوت» را نهادینه سازد.